Notatka: W Amazonii

 ### Amazonia - środowisko przyrodnicze, flora i fauna, eksploatacja i ochrona

Amazonia, położona w Ameryce Południowej, to rozległy region o powierzchni około 7 milionów km², obejmujący dorzecze Amazonki. Jest to obszar o wyjątkowej bioróżnorodności, będący domem dla niemal 2/3 znanych gatunków roślin i zwierząt. Wilgotne lasy równikowe, zwane selwą, produkują około 20% tlenu atmosferycznego, co przyniosło im miano "zielonych płuc Ziemi". 

#### Środowisko przyrodnicze

Selwa rozwija się dzięki klimatowi równikowemu wybitnie wilgotnemu. Charakteryzuje się on wysokimi temperaturami (około 25°C przez cały rok) i obfitymi opadami (do 4000 mm rocznie), bez wyraźnego podziału na pory roku. Te warunki sprzyjają bujnemu rozwojowi roślinności i szybkiemu rozkładowi materii organicznej.

#### Struktura lasu równikowego

Wilgotny las równikowy wyróżnia się pietrowością roślinną:

- **Piętro drzew wysokich**: drzewa kapokowe sięgające 60-70 m.

- **Piętro drzew średnich**: wysokości 20-40 m, z koronami tworzącymi zwarte sklepienie, porośniętymi np. storczykami.

- **Piętro drzew niskich**: 5-20 m, oplecione lianami.

- **Piętro krzewów i runa**: do 5 m, z roślinami cieniolubnymi, jak paprocie i mchy.

#### Flora i fauna

Amazonia jest najbogatszym pod względem liczby gatunków obszarem na Ziemi. Żyje tu m.in. 2,5 mln gatunków owadów, 40 tys. gatunków roślin, 420 gatunków ssaków i 1,3 tys. gatunków ptaków. Przykładowe gatunki to:

- **Rośliny**: heliconia (symbol Brazylii), storczyki (epifity).

- **Zwierzęta**: jaguar (drapieżnik na szczycie łańcucha pokarmowego), małpa czarnogłowa, nietoperze (w tym wampiry), anakonda, piranie.

#### Eksploatacja gospodarcza

Od przełomu XIX i XX wieku Amazonia jest intensywnie eksploatowana. Początkowo pozyskiwano kauczuk, a od lat 70. XX wieku wylesiano lasy pod pola uprawne, pastwiska i wydobycie surowców mineralnych (ropa, złoto, diamenty). Wycinka drewna (np. mahoniowca) dodatkowo zmniejsza powierzchnię lasów. Wylesianie, sięgające 20-30 tys. km² rocznie, prowadzi do utraty bioróżnorodności, erozji gleb i zaburzeń obiegu wody. Szacuje się, że do 2050 roku może zniknąć 40% lasów Amazonii.

#### Ochrona Amazonii

Działania na rzecz ochrony prowadzą organizacje takie jak Greenpeace i WWF. Wprowadzono certyfikaty dla firm wycinających drzewa, promując zrównoważony rozwój, który równoważy ochronę przyrody z potrzebami gospodarczymi regionu. Wylesianie niesie jednak globalne skutki, m.in. wzrost emisji dwutlenku węgla i ograniczenie dostępu do wody.

#### Podsumowanie

Amazonia to kluczowy ekosystem świata, wymagający ochrony przed nadmierną eksploatacją. Zrównoważony rozwój jest niezbędny, by zachować jej unikalną przyrodę i funkcje dla klimatu Ziemi.