Notatka: Zasoby wodne Ziemi i ich znaczenie

1. Dystrybucja zasobów wodnych Ziemi

Ziemia, nazywana błękitną planetą, pokryta jest w około 71% wodą, głównie w postaci wszechoceanu, który obejmuje oceany: Spokojny, Atlantycki, Indyjski, Południowy i Arktyczny. Całkowite zasoby wodne szacuje się na około 1,4 miliarda km³. Z tego 97,5% to woda słona, a zaledwie 2,5% to woda słodka. Większość wody słodkiej jest niedostępna:

69,5% – lodowce, lądolody i wieczna zmarzlina,

30,1% – wody podziemne,

0,3% – wody powierzchniowe (jeziora, rzeki, bagna).

Woda występuje także w atmosferze (para wodna) i w głębi Ziemi, tworząc cykl hydrosfery. Wszechocean dzieli się na morza, zatoki i cieśniny, a granice między oceanami są umowne.

2. Ruchy wód morskich: prądy, fale i pływy

Ruchy wód morskich obejmują:

Fale – poziome ruchy wywołane głównie wiatrem,

Prądy – napędzane wiatrem, różnicami temperatur i siłą Coriolisa, dzielą się na:

Ciepłe (np. Prąd Zatokowy) – płyną od równika ku biegunom, niosąc cieplejsze wody,

Zimne (np. Prąd Labradorski) – płyną od wyższych szerokości ku niższym, niosąc chłodniejsze wody,

Pływy – zmiany poziomu wód spowodowane przyciąganiem Księżyca i Słońca.

Prądy tworzą zamknięte kręgi cyrkulacyjne, widoczne na mapach globalnych, np. Prąd Zatokowy w Atlantyku czy Prąd Peruwiański w Pacyfiku.

3. Fizykochemiczne cechy wód morskich

Średnia roczna temperatura powierzchniowa wszechoceanu wynosi ponad 17°C:

Najwyższa: 24–30°C w strefie równikowej,

Najniższa: ok. –1°C w strefie okołobiegunowej.

Woda morska zawiera głównie chlorek sodu (NaCl) – 78% rozpuszczonych soli. Zasolenie waha się od 32% do 38%:

Najwyższe (38%) – w subtropikach, gdzie parowanie przewyższa opady,

Najniższe (32%) – w strefach równikowych i polarnych, z powodu opadów i dopływu wód słodkich (np. Amazonka, Arktyka).

4. Wpływ prądów morskich na klimat i gospodarkę

Prądy morskie kształtują klimat i wspierają działalność człowieka:

Ciepłe prądy (np. Prąd Zatokowy, Prąd Norweski) – podnoszą temperaturę wybrzeży, łagodząc klimat (np. Europa Zachodnia), umożliwiają żeglugę i rozwój portów (np. Murmańsk),

Zimne prądy (np. Prąd Peruwiański) – ochładzają i wysuszają wybrzeża, przyczyniając się do powstawania pustyń (np. Atakama).

Wpływają także na rybołówstwo i rolnictwo w regionach nadbrzeżnych.

5. Zanieczyszczenie wód oceanicznych

Wszechocean jest zagrożony zanieczyszczeniami, m.in.:

Odpady komunalne (plastik, folie), tworzące pływające wyspy śmieci (np. Morze Karaibskie),

Ścieki,

Rozlewy ropy z awarii zbiornikowców i platform wiertniczych (np. Deepwater Horizon, 2010).

Zanieczyszczenia rozprzestrzeniają się przez prądy morskie, szkodząc ekosystemom i zdrowiu człowieka.

6. Krążenie wód w północnej części Atlantyku

W północnym Atlantyku dominują:

Ciepłe prądy: Prąd Zatokowy (Golfsztrom) – płynie od Ameryki Północnej do Europy, łagodząc klimat,

Zimne prądy: Prąd Labradorski i Prąd Kanaryjski – ochładzają wybrzeża.

System cyrkulacji wpływa na klimat obu kontynentów i gospodarkę nadbrzeżną.

Podsumowanie

Zasoby wodne Ziemi są ogromne, ale nierównomiernie rozłożone i w większości niedostępne. Wszechocean reguluje klimat, wspiera gospodarkę i życie, lecz jest narażony na zanieczyszczenia. Prądy morskie odgrywają kluczową rolę w transporcie ciepła i substancji, ale ich równowaga jest zakłócana przez człowieka. Ochrona oceanów i zrównoważone zarządzanie wodą są niezbędne dla przyszłości planety.